Thủ phạm
Đến sáng, những người dân chài tỉnh dậy và ngơ ngác nhìn nhau. Họ không hiểu việc gì xảy ra. Xung quanh ngôi nhà ngổn ngang những cành cây vất bừa bãi. Ngôi nhà im lìm.
Họ phá cửa và bước vào trong. Khắp nơi đều trống rỗng.
- Lão chuồn rồi! Chạy mất rồi! Lão xỏ mũi cánh ta rồi!
Họ thất vọng quay về làng, và đến lúc đó họ mới sực nhớ lời khuyên của Broie nên hủy diệt “bột” như thế nào. Họ mang đến một cái chảo tướng, nhóm lửa ở dưới và bắt đầu quăng “bột” vào chảo. Một mùi khó ngửi từ trong chảo bốc lên, “bột” mau chóng teo đi trong chảo, chỉ để lại ở đáy cháo một ít cặn. Người nào không có chảo thì dùng đá nghiền nhỏ “bột” hoặc bỏ vào cối giã. Kết quả công việc tương đối tốt, nhưng “bột” nhiều quá nên đám dân chài phải làm việc suốt ngày để hủy diệt toàn bộ số “bột” đang mỗi lúc một nở nhanh.
Khi đám dân chài đang tiến hành thứ lao động vô cùng vất vả đó, giáo sư và người đầy tớ Carlo vẫn phóng xe về phía thành phố. Đi qua một làng nho, họ gặp một ngư dân già biết mặt giáo sư Broie.
- Tên giết người đây rồi. - Lão dân chài chỉ tay về phía Broie nói cho những ngươi xung quanh biết. Đám nông dân hò hét hăm dọa. Carlo mở máy cho xe hơi chạy hết tốc lực.
Nhưng một gã nông dân ném vào xe hơi chiếc nạng gảy phân. Nạng rơi trúng bánh xe và chọc thủng lốp. Vất vả lắm hai người mới vượt khỏi làng.
Hai thầy trò vội xuống xe và bắt đầu thay lốp mới vào bánh. Song đám nông dân đã trông thấy họ và kéo nhau chạy về phía chiếc xe hơi, miệng hò hét đe dọa. Broie và Carlo phải bỏ xe hơi chạy trốn vào một khu rừng gần đấy. Hai người không dám ra ngoài đường cái, phải núp trong rừng suốt ngày và mãi đến tối họ mới tiếp tục lên đường.
“Thật rủi ro - Broie đau khổ nghĩ - Bất cứ người qua đường nào cũng có thể giết mình như giết một phạm nhân đã bị đặt ra ngoài vòng pháp luật...”
Sau cùng hai người đến thành phố. Broie tới gặp một ủy viên công tố, xưng tên, rồi nói:
- Tôi đề nghị ông bắt tôi và bỏ tù, nếu không đám người nọ sẽ xé xác tôi ra mất.
- Ông đến rất đúng lúc, - Ủy viên công tố trả lời - tôi mới nhận được lệnh bắt ông.
- Để bảo vệ tôi khỏi bị người ta sát hại chăng?
- Vâng. - Ủy viên công tố trả lời mập mờ - Và không phải chỉ vì mục đích ấy. Chắc chắn ông sẽ bị kết tội.
Broie ngạc nhiên, nhưng không nói gì. Ông nhún vai và mặc cho người ta giải mình vào nhà tù. Chẳng bao lâu, người ta chuyển ông lên Berlin.
- Ông có biết những tai họa do phát minh cua ông gây ra không? - Viên dự thẩm lấy khẩu cung hỏi ông.
- Vâng, tôi biết. Nhưng tôi không thể thừa nhận là mình có tội. Tôi đã báo trước...
- Về vấn đề tội lỗi chúng ta sẽ nói chuyện sau. Ông biết rõ sự việc xảy ra ở xóm chài, nhưng chắc không biết những gì đã xảy ra trên khắp thế gian.
- Chắc cũng thế, nhưng với quy mô lớn hơn thôi.
- Quy mô lớn! - Viên dự thẩm nói với giọng phẫn nộ - Làm sao ông lại có thể nói điều đó một cách thản nhiên như vậy được? Bao làng mạc, thành phố chìm ngập trong thứ “bột” kinh khủng của ông. Hàng chục vạn người không còn nhà cửa. Đường biển cũng như đường sông đều bế tắc, vì nước sông và biển đã biến thành một thứ bùn lầy kỳ lạ. Ông đã gây ra một thảm cảnh mà không tai họa nào có thể so sánh được, kể cả sự phún xuất của núi lửa. Vậy mà ông thản nhiên nói về “quy mô lớn”.
- Thế tôi phải làm gì cúi đầu lạy lục xin tha tội à? - Giáo sư nói, giọng đã có vẻ bực tức - Tôi không gieo rắc “bột” trên khắp trái đất, tôi không khởi xướng việc buôn bán “bột mì vĩnh cửu”. Ít nhất xin ông cho biết ông kết tội tôi ở điểm nào?
- Trong khi chưa hoàn thành cuộc thí nghiệm, chưa tìm hiểu hết tất cả tính chất của “bột”, ông đã phạm tội bất cẩn đem một ít “bột” cho lão ngư dân già tên là Hans. Mọi sự bắt đầu từ đấy mà ra.
- Tôi đã áp dụng tất cả các biện pháp phòng ngừa thận trọng. Ông già Hans đã đánh lừa tôi.
- Ông đã trao vào tay con người dốt nát ấy một sức mạnh hủy diệt kinh khủng. Ông thận trọng quá đấy! Xin ông cho biết toàn bộ sự việc một cách cụ thể. - Và viên dự thẩm ngồi vào bàn, bắt đầu chính thức lấy khẩu cung. Buổi hỏi cung kéo dài khá lâu.
Viên dự thẩm đặc biệt chú ý đến vấn đề: tại sao trong bức điện, Broie không thông báo cho mọi người biết là thế giới sẽ lâm vào chính tai họa nào, mà chỉ nói về tính độc hại của “bột” đối với sức khỏe, do đó đã hướng cuộc điều tra vào con đường sai lầm.
- Nếu như ông nói đúng sự thật, người ta đã có thể ngăn chặn được tai họa, đã có thể chế tạo những tủ lạnh và bình kín đựng “bột” rồi.
- Tôi tưởng đe dọa ngộ độc là cách có hiệu lực nhất khiến mọi người không dám dùng “bột” và phải hủy diệt nó. Mặt khác, nếu tôi có nói sự thật chăng nữa thì chắc cũng chẳng ai chịu tin cho. Hơn nữa, chẳng có thứ tủ lạnh va bình kín nào có tác dụng cả. Chế tạo những thứ đó mất nhiều thời gian, “bột” lại nở với tốc độ sinh sản của vi khuẩn: sau mười hai tiếng đồng hồ, mỗi con “trực khuẩn” đẻ ra mười sáu triệu con khác.
Khi trạng sư bào chữa được phép đến gặp giáo sư, nhờ ông ta, Broie biết thêm một số việc cụ thể.
- Vâng giáo sư thân mến, giáo sư đã gây ra nhiều tai họa. Hiện nay, mọi người ai cũng bận ngồi giã “bột”. Bọn nhà giàu có thể thuê người nghèo khổ làm cho mình, còn những người khác đành phải lao vào cái công việc dã tràng xe cát đó. Một số nước thậm chí đã vứt “bột” sang lãnh thỗ các nước láng giềng. Việc này gây ra hàng loạt những cuộc chiến tranh. May thay, chính “bột” cũng lại làm nguội lạnh tính hiếu chiến của họ. Đánh nhau làm sao được khi mọi phương tiện giao thông đều bế tắc! Người và ngưạ sa lầy trong “bột”. Chỉ có máy bay đánh nhau ở trên trời, thế thôi. Nhưng sự việc sẽ đi đến đâu, xin ông cho tôi biết? Nhiều tờ báo viết rằng “bột” của ông sẽ trườn đi khắp trái đất, phủ kín quả địa cầu thành một lớp vỏ ngoài dày đặc và đó chính là ngày tận thế. Mặt trời sẽ nướng khô cái bánh mì khổng lồ của trái đất ấy. Có lẽ sẽ ngon và bổ, chỉ phải một nỗi là không có ai ăn. Mọi sinh vật đều chết sạch. Hiện nay, những người lo xa, tất nhiên phải là loại giàu có, cố chiếm lấy những ngọn núi băng ở Thụy Sĩ. Họ chuyển nhà đến đó, hy vọng rằng ở một nơi cao như vậy thì “bột” không ngập tới nơi, hơn nữa ở đây lạnh, “bột” sẽ nổ chậm hơn.
- Xin ông cho biết, - Broie ngắt lời trạng sư bào chữa - tại sao họ lại buộc tội tôi? Chính Rodenstock và Krisman bán “bột mì” kia mà!
Trạng sư mỉm cười:
- Vì chính phủ đã công bố nhà nước độc quyền kinh doanh “bột” và đã tung “bột” của mình ra thị trường, chính phủ không thể nào kết tội chính mình được? Để biện bạch trước công chúng, cần đổ lỗi cho một người nào đó nhằm đánh lạc hướng chú ý của dư luận.
- Lúc này tôi mới hiểu rõ toàn bộ sự việc - Broie nói - Trong điều kiện như thế này, tôi rất khó tự bào chữa cho mình.
- Vâng, không dễ dàng đâu. Giáo sư chỉ có một cách bào chữa tốt nhất là mau chóng sáng chế thuốc giải độc, một thứ thuốc có thể hủy diệt được chính sản phẩm phát minh của giáo sư.
- Nhưng muốn vậy, tôi cần được tự do làm việc! - Broie nhiệt tình nói.
- Người ta sẽ tạo điều kiện cho giáo sư làm việc - Trạng sư trả lời - Hôm nay, người ta sẽ chuyển giáo sư đến một phòng thí nghiệm trang bị ngay ở đây, trong nhà tù. Người ta sẽ cung cấp cho giáo sư mọi phương tiện cần thiết. Giáo sư hãy tin tôi, đối với giáo sư, đó chính là cách tốt nhất để tự bảo vệ mình.
Đến sáng, những người dân chài tỉnh dậy và ngơ ngác nhìn nhau. Họ không hiểu việc gì xảy ra. Xung quanh ngôi nhà ngổn ngang những cành cây vất bừa bãi. Ngôi nhà im lìm.
Họ phá cửa và bước vào trong. Khắp nơi đều trống rỗng.
- Lão chuồn rồi! Chạy mất rồi! Lão xỏ mũi cánh ta rồi!
Họ thất vọng quay về làng, và đến lúc đó họ mới sực nhớ lời khuyên của Broie nên hủy diệt “bột” như thế nào. Họ mang đến một cái chảo tướng, nhóm lửa ở dưới và bắt đầu quăng “bột” vào chảo. Một mùi khó ngửi từ trong chảo bốc lên, “bột” mau chóng teo đi trong chảo, chỉ để lại ở đáy cháo một ít cặn. Người nào không có chảo thì dùng đá nghiền nhỏ “bột” hoặc bỏ vào cối giã. Kết quả công việc tương đối tốt, nhưng “bột” nhiều quá nên đám dân chài phải làm việc suốt ngày để hủy diệt toàn bộ số “bột” đang mỗi lúc một nở nhanh.
Khi đám dân chài đang tiến hành thứ lao động vô cùng vất vả đó, giáo sư và người đầy tớ Carlo vẫn phóng xe về phía thành phố. Đi qua một làng nho, họ gặp một ngư dân già biết mặt giáo sư Broie.
- Tên giết người đây rồi. - Lão dân chài chỉ tay về phía Broie nói cho những ngươi xung quanh biết. Đám nông dân hò hét hăm dọa. Carlo mở máy cho xe hơi chạy hết tốc lực.
Nhưng một gã nông dân ném vào xe hơi chiếc nạng gảy phân. Nạng rơi trúng bánh xe và chọc thủng lốp. Vất vả lắm hai người mới vượt khỏi làng.
Hai thầy trò vội xuống xe và bắt đầu thay lốp mới vào bánh. Song đám nông dân đã trông thấy họ và kéo nhau chạy về phía chiếc xe hơi, miệng hò hét đe dọa. Broie và Carlo phải bỏ xe hơi chạy trốn vào một khu rừng gần đấy. Hai người không dám ra ngoài đường cái, phải núp trong rừng suốt ngày và mãi đến tối họ mới tiếp tục lên đường.
“Thật rủi ro - Broie đau khổ nghĩ - Bất cứ người qua đường nào cũng có thể giết mình như giết một phạm nhân đã bị đặt ra ngoài vòng pháp luật...”
Sau cùng hai người đến thành phố. Broie tới gặp một ủy viên công tố, xưng tên, rồi nói:
- Tôi đề nghị ông bắt tôi và bỏ tù, nếu không đám người nọ sẽ xé xác tôi ra mất.
- Ông đến rất đúng lúc, - Ủy viên công tố trả lời - tôi mới nhận được lệnh bắt ông.
- Để bảo vệ tôi khỏi bị người ta sát hại chăng?
- Vâng. - Ủy viên công tố trả lời mập mờ - Và không phải chỉ vì mục đích ấy. Chắc chắn ông sẽ bị kết tội.
Broie ngạc nhiên, nhưng không nói gì. Ông nhún vai và mặc cho người ta giải mình vào nhà tù. Chẳng bao lâu, người ta chuyển ông lên Berlin.
- Ông có biết những tai họa do phát minh cua ông gây ra không? - Viên dự thẩm lấy khẩu cung hỏi ông.
- Vâng, tôi biết. Nhưng tôi không thể thừa nhận là mình có tội. Tôi đã báo trước...
- Về vấn đề tội lỗi chúng ta sẽ nói chuyện sau. Ông biết rõ sự việc xảy ra ở xóm chài, nhưng chắc không biết những gì đã xảy ra trên khắp thế gian.
- Chắc cũng thế, nhưng với quy mô lớn hơn thôi.
- Quy mô lớn! - Viên dự thẩm nói với giọng phẫn nộ - Làm sao ông lại có thể nói điều đó một cách thản nhiên như vậy được? Bao làng mạc, thành phố chìm ngập trong thứ “bột” kinh khủng của ông. Hàng chục vạn người không còn nhà cửa. Đường biển cũng như đường sông đều bế tắc, vì nước sông và biển đã biến thành một thứ bùn lầy kỳ lạ. Ông đã gây ra một thảm cảnh mà không tai họa nào có thể so sánh được, kể cả sự phún xuất của núi lửa. Vậy mà ông thản nhiên nói về “quy mô lớn”.
- Thế tôi phải làm gì cúi đầu lạy lục xin tha tội à? - Giáo sư nói, giọng đã có vẻ bực tức - Tôi không gieo rắc “bột” trên khắp trái đất, tôi không khởi xướng việc buôn bán “bột mì vĩnh cửu”. Ít nhất xin ông cho biết ông kết tội tôi ở điểm nào?
- Trong khi chưa hoàn thành cuộc thí nghiệm, chưa tìm hiểu hết tất cả tính chất của “bột”, ông đã phạm tội bất cẩn đem một ít “bột” cho lão ngư dân già tên là Hans. Mọi sự bắt đầu từ đấy mà ra.
- Tôi đã áp dụng tất cả các biện pháp phòng ngừa thận trọng. Ông già Hans đã đánh lừa tôi.
- Ông đã trao vào tay con người dốt nát ấy một sức mạnh hủy diệt kinh khủng. Ông thận trọng quá đấy! Xin ông cho biết toàn bộ sự việc một cách cụ thể. - Và viên dự thẩm ngồi vào bàn, bắt đầu chính thức lấy khẩu cung. Buổi hỏi cung kéo dài khá lâu.
Viên dự thẩm đặc biệt chú ý đến vấn đề: tại sao trong bức điện, Broie không thông báo cho mọi người biết là thế giới sẽ lâm vào chính tai họa nào, mà chỉ nói về tính độc hại của “bột” đối với sức khỏe, do đó đã hướng cuộc điều tra vào con đường sai lầm.
- Nếu như ông nói đúng sự thật, người ta đã có thể ngăn chặn được tai họa, đã có thể chế tạo những tủ lạnh và bình kín đựng “bột” rồi.
- Tôi tưởng đe dọa ngộ độc là cách có hiệu lực nhất khiến mọi người không dám dùng “bột” và phải hủy diệt nó. Mặt khác, nếu tôi có nói sự thật chăng nữa thì chắc cũng chẳng ai chịu tin cho. Hơn nữa, chẳng có thứ tủ lạnh va bình kín nào có tác dụng cả. Chế tạo những thứ đó mất nhiều thời gian, “bột” lại nở với tốc độ sinh sản của vi khuẩn: sau mười hai tiếng đồng hồ, mỗi con “trực khuẩn” đẻ ra mười sáu triệu con khác.
Khi trạng sư bào chữa được phép đến gặp giáo sư, nhờ ông ta, Broie biết thêm một số việc cụ thể.
- Vâng giáo sư thân mến, giáo sư đã gây ra nhiều tai họa. Hiện nay, mọi người ai cũng bận ngồi giã “bột”. Bọn nhà giàu có thể thuê người nghèo khổ làm cho mình, còn những người khác đành phải lao vào cái công việc dã tràng xe cát đó. Một số nước thậm chí đã vứt “bột” sang lãnh thỗ các nước láng giềng. Việc này gây ra hàng loạt những cuộc chiến tranh. May thay, chính “bột” cũng lại làm nguội lạnh tính hiếu chiến của họ. Đánh nhau làm sao được khi mọi phương tiện giao thông đều bế tắc! Người và ngưạ sa lầy trong “bột”. Chỉ có máy bay đánh nhau ở trên trời, thế thôi. Nhưng sự việc sẽ đi đến đâu, xin ông cho tôi biết? Nhiều tờ báo viết rằng “bột” của ông sẽ trườn đi khắp trái đất, phủ kín quả địa cầu thành một lớp vỏ ngoài dày đặc và đó chính là ngày tận thế. Mặt trời sẽ nướng khô cái bánh mì khổng lồ của trái đất ấy. Có lẽ sẽ ngon và bổ, chỉ phải một nỗi là không có ai ăn. Mọi sinh vật đều chết sạch. Hiện nay, những người lo xa, tất nhiên phải là loại giàu có, cố chiếm lấy những ngọn núi băng ở Thụy Sĩ. Họ chuyển nhà đến đó, hy vọng rằng ở một nơi cao như vậy thì “bột” không ngập tới nơi, hơn nữa ở đây lạnh, “bột” sẽ nổ chậm hơn.
- Xin ông cho biết, - Broie ngắt lời trạng sư bào chữa - tại sao họ lại buộc tội tôi? Chính Rodenstock và Krisman bán “bột mì” kia mà!
Trạng sư mỉm cười:
- Vì chính phủ đã công bố nhà nước độc quyền kinh doanh “bột” và đã tung “bột” của mình ra thị trường, chính phủ không thể nào kết tội chính mình được? Để biện bạch trước công chúng, cần đổ lỗi cho một người nào đó nhằm đánh lạc hướng chú ý của dư luận.
- Lúc này tôi mới hiểu rõ toàn bộ sự việc - Broie nói - Trong điều kiện như thế này, tôi rất khó tự bào chữa cho mình.
- Vâng, không dễ dàng đâu. Giáo sư chỉ có một cách bào chữa tốt nhất là mau chóng sáng chế thuốc giải độc, một thứ thuốc có thể hủy diệt được chính sản phẩm phát minh của giáo sư.
- Nhưng muốn vậy, tôi cần được tự do làm việc! - Broie nhiệt tình nói.
- Người ta sẽ tạo điều kiện cho giáo sư làm việc - Trạng sư trả lời - Hôm nay, người ta sẽ chuyển giáo sư đến một phòng thí nghiệm trang bị ngay ở đây, trong nhà tù. Người ta sẽ cung cấp cho giáo sư mọi phương tiện cần thiết. Giáo sư hãy tin tôi, đối với giáo sư, đó chính là cách tốt nhất để tự bảo vệ mình.