Sau hôm Bá tước Xêminkhôp được Hoàng thân Đờ Vitengrat tiếp, Marulia, người hầu phòng của bà Bá tước rủi ro ngã cầu thang gãy chân. Phải tìm ngay người thay chị ta. Trong những người đến xin làm, có một người con gái tóc hung khá xinh và có vẻ tự phụ. Chị ta không có chứng chỉ, chưa bao giờ làm thuê, nên khi bà Bá tước hỏi giấy chứng chỉ, chị ta tỏ vẻ hơi lúng túng.
- Nhà cháu ít quen biết, cha mẹ cháu và cháu... Chúng cháu đến Petersburg chưa được bao lâu.
- Cha chị làm gì?
- Ông ấy ốm. Vì thế cháu phải đi làm thuê để chu cấp cho nhu cầu gia đình.
- Trước khi ốm, ông ấy làm gì?
- Ông ấy làm quản lý. Nhưng vì sức khỏe ông ấy buộc phải...
- Quản lý à? Cho nhà ai?
Chị ta ngần ngừ trước khi trả lời bằng giọng lúng túng:
- Cho Hoàng thân Đờ Vitengrat.
Myra tham dự cuộc chất vấn, vội vã hỏi:
- Ở Xtanitza phải không?
- Vâng, ở Xtanitza, thưa tiểu thư.
Myra reo lên mừng rỡ:
- Xtanitza!... Xtanitza ư? Cha của chị còn ở đấy khi Hoàng thân đến đấy một thời gian, và tháng chín vừa qua phải không?
- Thưa tiểu thư, đúng thế... Tiểu thư... biết Điện hạ?
- Biết, biết! Nhưng chị thì có lẽ biết một người nào đó mà ta cũng muốn biết đấy!
- Myra, mẹ xin con!... Đừng thiếu thận trọng! - Bà Bá tước nói, mặt lộ vẻ lo lắng.
Nhưng Myra như không nghe thấy.
- Nói cho ta biết đi... có phải cha chị bị đưa đi Xibêri theo chủ ý của Hoàng thân Đờ Vitengrat không?
Dunia loạng choạng và ấp úng:
- Sao tiểu thư biết?
- Ta biết nhiều việc lắm, chị sẽ rõ đây... Xtrenop, người quản lý ở Xtanitza hình như không tỏ ra trung thực, chu đáo trong phận sự. Nhưng trước mắt ông chủ, tội lớn hơn của lão là nói xấu một người con gái được hưởng vinh dự bằng đặc ân của Ngài. Có đúng thế không, nói đi?
- Xin đừng hỏi tôi điều ấy! Tôi không thể nói gì cả... Điện hạ đã đe dọa chúng tôi...
Dunia run rẩy.
- Đừng sợ gì cả. Ta không phải là người sẽ phản chị. Người con gái kia, cô ả Lilia Verin ấy mà, là nguyên nhân làm cho cả nhà chị khốn khổ chứ gì?
Đôi mắt xanh lóe ra ánh căm ghét.
- Vâng, - Dunia âm thầm nói. - Cha tôi phải ở Xibêri bao nhiêu năm, chúng tôi rơi vào cảnh nghèo khổ chính là nhờ nó. Ôi, nếu ít ra tôi có thể...
Chị ta ngừng lời và rùng mình sợ hãi.
Myra nói nhỏ:
- Báo thù cho mình, phải không? Chị ghét nó, đương nhiên rồi?
Dunia không trả lời và nhìn đi chỗ khác, tránh ánh mắt Myra đang nhìn vào mắt ả.
- Ả Lilia kia xinh đẹp lắm phải không?
- Vâng, điều đó cũng tùy theo sở thích từng người.
Myra cười thé lên:
- Hay, chị ghen rồi! Ghen dữ dội, có lẽ thế?
Mặt Dunia đanh lại, hai môi mím chặt.
- Thôi được, ta không muốn ép chị tâm sự. Tên chị là gì?
- Dunia Pêtrôpna Xtretnôp, thưa tiểu thư.
- Vậy thì chúng ta nhận chị vào làm việc, Dunia, phải không mẹ?
Khi người mẹ ra hiệu đồng ý không mấy nhiệt tình, cô Nađôpulô nói tiếp:
- Chúng ta rất hiểu nhau, ta biết rõ thế... và ta hứa tuyệt đối giữ bí mật những điều chị vừa nói, vì ta bất hạnh được quen biết Hoàng thân Đờ Vitengrat và ta không hề nghi ngờ ông ta có thể làm được những gì khi ông ta thù ghét theo đuổi ai.
Lúc người hầu phòng mới đi khỏi sau khi hứa sẽ đến nhận việc ngay chiều hôm ấy, Myra tuyên bố:
- Đứa con gái này rất có thể có lợi cho con. Con đã nhìn thấy ý muốn báo thù trong mắt nó. Con bé khốn khổ, hiển nhiên là nó cũng mê Hoàng thân.
Một tiếng cười cay độc thoát ra từ miệng Myra.
- Đây là số phận chung cho tất cả những ai đến gần ông ấy. Nhưng dù nó ghét Lilia, con vẫn phải làm cho nó hành động, vì nó sợ kinh khủng những lời nó đã bị đe dọa.
- Con ơi, con trù tính cái gì thế? Thực vậy, con làm mẹ phát hoảng lên vì lòng ghen tuông của con. Nhưng hãy nhìn gương nhà Xtretnôp, con thấy không, ai có thể đụng được đến người con gái Hoàng thân ưu đãi bằng sự che chở của Ngài?
- À, cần gì! Con không chịu được khi nghĩ rằng nó sống bên chàng, sung sướng, được yêu, trong khi con thì sao!... Không, con đến phát điên lên mất.
Mười ngày sau, trong một vũ hội tổ chức ở sứ quán Pháp, Myra gặp Hoàng thân Đờ Vitengrat.
Từ khi chàng trở về Petersburg, cô chỉ thấy chàng từ xa, trong những trường hợp hiếm hoi: trong một cuộc duyệt binh, chàng đi đầu trung đoàn của mình, trong khi chàng đi trượt tuyết ở quảng trường Nêpxki, và một buổi tối ở lô của chàng trong nhà hát Misen. Năm nay, hình như chàng không định xuất hiện ở những nơi đông đúc. Sau khi hoàn thành nghĩa vụ ở cương vị và vị trí quân sự của mình, chàng về ngay lâu đài ở Txacoie, người ta thì thầm rằng ở đấy có một thiếu phụ đẹp như ban ngày, nói theo cách của những ông già kể chuyện ngày xưa, đợi chàng và chàng bo bo giữ kín.
Không ai được tiếp ở đấy, kể cả những đại công tước họ hàng của chàng, cả những người thân cận, ngoại trừ Đại tá Korf. Không cần phải đến như thế cũng đủ gây tò mò ghê gớm rồi, nhất là từ khi có vài người kể lại họ đã thoáng nhìn thấy sau kính xe của Hoàng thân khi đi dạo ở vùng lân cận Txacoi, một khuôn mặt diễm lệ nhất mà người ta có thể mơ tưởng được.
Một trong những người may mắn này, Alexandre Gioocxki, sĩ quan trong đoàn tùy tùng người Codac của Hoàng đế, chiều hôm ấy đã kể lại cảm tưởng của ông cho một nhóm thính giả rất chăm chú, Myra đã len lỏi vào đám người ấy, người vẫn còn run lên vì cái nhìn khinh miệt kiêu kỳ vừa lướt qua cô.
- Tôi đã gặp xe trên một con đường giữa đồng quê, ngựa phi nhanh nhưng tôi còn đủ thời gian nhìn thấy kỳ quan của sắc đẹp ngồi cạnh Hoàng thân. Chà! Giá mà tôi có thể lại được nhìn thấy người ấy một lần nữa!
- Ông muốn coi mình như tình địch của Điện hạ? - Một tùy viên sứ quán vừa hỏi vừa cười.
- Trời, ai dám thế! Suy đoán như thế thật là cả gan và liều lĩnh như vậy sẽ trả giá quá đắt.
Nữ bá tước Xănggo hỏi:
- Có phải người ấy rất trẻ không? Có vẻ như trẻ con, gần như thế?
- Không, không như trẻ con, nhưng quả là rất trẻ. Hình ảnh thoáng qua rất nhanh nên tôi chỉ có cảm tưởng khái quát.
- Thế ông không hỏi được tình hình gì về người ấy ư?
- Không thể được! Ở nhà Hoàng thân Đờ Vitengrat, tất cả những người giúp việc đều như câm.
- Thật lý thú nếu biết được người ấy là ai. Người đàn bà lạ mà Ngài bao quanh biết bao bí ẩn. Người ấy phải làm cho Ngài rất say mê để vì nàng Ngài thay đổi thói quen như vậy, Ngài vốn là người kiêu căng và không phụ thuộc.
- Thực thế! Vì vậy tôi chưa từ bỏ việc điều tra và sự việc như sự ngẫu nhiên lại cho ta chìa khóa mở được điều khó hiểu.
Nữ Bá tước Xănggo đưa mắt chỉ nữ Hoàng thân Đờ Vitengrat đang ngồi giữa một đám người vồn vã vây quanh.
- Có người rất không hài lòng về sự việc kia. Cho đến nay, cụ vẫn có thói quan ở Txacoi vào cuối mùa đông.
- Làm thế nào được, Ngài ấy là chủ nhân. Bà của Ngài chỉ việc chấp thuận khi Ngài báo cho cụ biết là mùa đông này Ngài sẽ ở lâu đài Txacoi, Ngài và một người đàn bà khác. Nhưng chắc Ngài không thông báo cho nữ Hoàng thân biết điều kia.
Myra bỏ đi, tim đập dồn. Như vậy đúng là "nó" ở đây rồi, trong tòa lâu đài nhỏ kiểu byzăngtanh! Những người khác sung sướng hơn cô Nađôpulô đã nhìn thấy nó. Chàng che giấu nó, vì sao vậy?
Nếu biết rõ điều ấy, có lẽ sẽ tìm được cách báo thù tốt.
Ông Gremnin, một viên chức trong triều, sáu mươi tuổi và cực giàu có, người tán tỉnh Myra ít lâu nay, tiến lại gần cô và ca tụng cô một câu kèm theo các nhận xét đa dạng về vũ hội mà hai người đang tham dự. Cô chỉ lơ đãng nghe và trả lời tiếng một trong khi mọi chú ý của cô tập trung vào vóc dáng thanh lịch và kiêu kỳ của Đại tá kỵ binh cận vệ đang đi lại trong các phòng khách và nói chuyện với trung úy Đờ Grơiy, mới đến Petersburg hai hôm, làm nhiệm vụ quân sự.
Có lúc họ đi qua gần chỗ Gremnin và Myra. Cô Nađôpulô rất thính tai đã nghe rõ câu này, gần như nói nhỏ:
- Ngày mai, mời ông đến ăn tối với tôi ở lâu đà Txacoie. Tôi dành cho ông một điều bất ngờ ở đấy.
Một lúc sau, Hoàng thân Đờ Vitengrat ra về, ông Đại sứ tiễn ra tận xe. Bây giờ, chàng chỉ xuất hiện ở mọi nơi trong chốc lát. Chàng nhanh chóng trở về ngôi nhà mà người vợ mới cưới đang đợi chàng và với người vợ ấy, chàng đã tặng tình yêu cùng với lòng chung thủy trọn vẹn. Sự thay đổi thói quen của một người có địa vị lớn như thế không thế không ai nhận thấy, và theo dư luận chung, sự thay đổi ấy tỏ rõ chàng bị chi phối bởi một niềm say mê mãnh liệt và tuyệt đối.
Hơn hết thảy mọi người, Myra tin tưởng như thế.
- Nhà cháu ít quen biết, cha mẹ cháu và cháu... Chúng cháu đến Petersburg chưa được bao lâu.
- Cha chị làm gì?
- Ông ấy ốm. Vì thế cháu phải đi làm thuê để chu cấp cho nhu cầu gia đình.
- Trước khi ốm, ông ấy làm gì?
- Ông ấy làm quản lý. Nhưng vì sức khỏe ông ấy buộc phải...
- Quản lý à? Cho nhà ai?
Chị ta ngần ngừ trước khi trả lời bằng giọng lúng túng:
- Cho Hoàng thân Đờ Vitengrat.
Myra tham dự cuộc chất vấn, vội vã hỏi:
- Ở Xtanitza phải không?
- Vâng, ở Xtanitza, thưa tiểu thư.
Myra reo lên mừng rỡ:
- Xtanitza!... Xtanitza ư? Cha của chị còn ở đấy khi Hoàng thân đến đấy một thời gian, và tháng chín vừa qua phải không?
- Thưa tiểu thư, đúng thế... Tiểu thư... biết Điện hạ?
- Biết, biết! Nhưng chị thì có lẽ biết một người nào đó mà ta cũng muốn biết đấy!
- Myra, mẹ xin con!... Đừng thiếu thận trọng! - Bà Bá tước nói, mặt lộ vẻ lo lắng.
Nhưng Myra như không nghe thấy.
- Nói cho ta biết đi... có phải cha chị bị đưa đi Xibêri theo chủ ý của Hoàng thân Đờ Vitengrat không?
Dunia loạng choạng và ấp úng:
- Sao tiểu thư biết?
- Ta biết nhiều việc lắm, chị sẽ rõ đây... Xtrenop, người quản lý ở Xtanitza hình như không tỏ ra trung thực, chu đáo trong phận sự. Nhưng trước mắt ông chủ, tội lớn hơn của lão là nói xấu một người con gái được hưởng vinh dự bằng đặc ân của Ngài. Có đúng thế không, nói đi?
- Xin đừng hỏi tôi điều ấy! Tôi không thể nói gì cả... Điện hạ đã đe dọa chúng tôi...
Dunia run rẩy.
- Đừng sợ gì cả. Ta không phải là người sẽ phản chị. Người con gái kia, cô ả Lilia Verin ấy mà, là nguyên nhân làm cho cả nhà chị khốn khổ chứ gì?
Đôi mắt xanh lóe ra ánh căm ghét.
- Vâng, - Dunia âm thầm nói. - Cha tôi phải ở Xibêri bao nhiêu năm, chúng tôi rơi vào cảnh nghèo khổ chính là nhờ nó. Ôi, nếu ít ra tôi có thể...
Chị ta ngừng lời và rùng mình sợ hãi.
Myra nói nhỏ:
- Báo thù cho mình, phải không? Chị ghét nó, đương nhiên rồi?
Dunia không trả lời và nhìn đi chỗ khác, tránh ánh mắt Myra đang nhìn vào mắt ả.
- Ả Lilia kia xinh đẹp lắm phải không?
- Vâng, điều đó cũng tùy theo sở thích từng người.
Myra cười thé lên:
- Hay, chị ghen rồi! Ghen dữ dội, có lẽ thế?
Mặt Dunia đanh lại, hai môi mím chặt.
- Thôi được, ta không muốn ép chị tâm sự. Tên chị là gì?
- Dunia Pêtrôpna Xtretnôp, thưa tiểu thư.
- Vậy thì chúng ta nhận chị vào làm việc, Dunia, phải không mẹ?
Khi người mẹ ra hiệu đồng ý không mấy nhiệt tình, cô Nađôpulô nói tiếp:
- Chúng ta rất hiểu nhau, ta biết rõ thế... và ta hứa tuyệt đối giữ bí mật những điều chị vừa nói, vì ta bất hạnh được quen biết Hoàng thân Đờ Vitengrat và ta không hề nghi ngờ ông ta có thể làm được những gì khi ông ta thù ghét theo đuổi ai.
Lúc người hầu phòng mới đi khỏi sau khi hứa sẽ đến nhận việc ngay chiều hôm ấy, Myra tuyên bố:
- Đứa con gái này rất có thể có lợi cho con. Con đã nhìn thấy ý muốn báo thù trong mắt nó. Con bé khốn khổ, hiển nhiên là nó cũng mê Hoàng thân.
Một tiếng cười cay độc thoát ra từ miệng Myra.
- Đây là số phận chung cho tất cả những ai đến gần ông ấy. Nhưng dù nó ghét Lilia, con vẫn phải làm cho nó hành động, vì nó sợ kinh khủng những lời nó đã bị đe dọa.
- Con ơi, con trù tính cái gì thế? Thực vậy, con làm mẹ phát hoảng lên vì lòng ghen tuông của con. Nhưng hãy nhìn gương nhà Xtretnôp, con thấy không, ai có thể đụng được đến người con gái Hoàng thân ưu đãi bằng sự che chở của Ngài?
- À, cần gì! Con không chịu được khi nghĩ rằng nó sống bên chàng, sung sướng, được yêu, trong khi con thì sao!... Không, con đến phát điên lên mất.
Mười ngày sau, trong một vũ hội tổ chức ở sứ quán Pháp, Myra gặp Hoàng thân Đờ Vitengrat.
Từ khi chàng trở về Petersburg, cô chỉ thấy chàng từ xa, trong những trường hợp hiếm hoi: trong một cuộc duyệt binh, chàng đi đầu trung đoàn của mình, trong khi chàng đi trượt tuyết ở quảng trường Nêpxki, và một buổi tối ở lô của chàng trong nhà hát Misen. Năm nay, hình như chàng không định xuất hiện ở những nơi đông đúc. Sau khi hoàn thành nghĩa vụ ở cương vị và vị trí quân sự của mình, chàng về ngay lâu đài ở Txacoie, người ta thì thầm rằng ở đấy có một thiếu phụ đẹp như ban ngày, nói theo cách của những ông già kể chuyện ngày xưa, đợi chàng và chàng bo bo giữ kín.
Không ai được tiếp ở đấy, kể cả những đại công tước họ hàng của chàng, cả những người thân cận, ngoại trừ Đại tá Korf. Không cần phải đến như thế cũng đủ gây tò mò ghê gớm rồi, nhất là từ khi có vài người kể lại họ đã thoáng nhìn thấy sau kính xe của Hoàng thân khi đi dạo ở vùng lân cận Txacoi, một khuôn mặt diễm lệ nhất mà người ta có thể mơ tưởng được.
Một trong những người may mắn này, Alexandre Gioocxki, sĩ quan trong đoàn tùy tùng người Codac của Hoàng đế, chiều hôm ấy đã kể lại cảm tưởng của ông cho một nhóm thính giả rất chăm chú, Myra đã len lỏi vào đám người ấy, người vẫn còn run lên vì cái nhìn khinh miệt kiêu kỳ vừa lướt qua cô.
- Tôi đã gặp xe trên một con đường giữa đồng quê, ngựa phi nhanh nhưng tôi còn đủ thời gian nhìn thấy kỳ quan của sắc đẹp ngồi cạnh Hoàng thân. Chà! Giá mà tôi có thể lại được nhìn thấy người ấy một lần nữa!
- Ông muốn coi mình như tình địch của Điện hạ? - Một tùy viên sứ quán vừa hỏi vừa cười.
- Trời, ai dám thế! Suy đoán như thế thật là cả gan và liều lĩnh như vậy sẽ trả giá quá đắt.
Nữ bá tước Xănggo hỏi:
- Có phải người ấy rất trẻ không? Có vẻ như trẻ con, gần như thế?
- Không, không như trẻ con, nhưng quả là rất trẻ. Hình ảnh thoáng qua rất nhanh nên tôi chỉ có cảm tưởng khái quát.
- Thế ông không hỏi được tình hình gì về người ấy ư?
- Không thể được! Ở nhà Hoàng thân Đờ Vitengrat, tất cả những người giúp việc đều như câm.
- Thật lý thú nếu biết được người ấy là ai. Người đàn bà lạ mà Ngài bao quanh biết bao bí ẩn. Người ấy phải làm cho Ngài rất say mê để vì nàng Ngài thay đổi thói quen như vậy, Ngài vốn là người kiêu căng và không phụ thuộc.
- Thực thế! Vì vậy tôi chưa từ bỏ việc điều tra và sự việc như sự ngẫu nhiên lại cho ta chìa khóa mở được điều khó hiểu.
Nữ Bá tước Xănggo đưa mắt chỉ nữ Hoàng thân Đờ Vitengrat đang ngồi giữa một đám người vồn vã vây quanh.
- Có người rất không hài lòng về sự việc kia. Cho đến nay, cụ vẫn có thói quan ở Txacoi vào cuối mùa đông.
- Làm thế nào được, Ngài ấy là chủ nhân. Bà của Ngài chỉ việc chấp thuận khi Ngài báo cho cụ biết là mùa đông này Ngài sẽ ở lâu đài Txacoi, Ngài và một người đàn bà khác. Nhưng chắc Ngài không thông báo cho nữ Hoàng thân biết điều kia.
Myra bỏ đi, tim đập dồn. Như vậy đúng là "nó" ở đây rồi, trong tòa lâu đài nhỏ kiểu byzăngtanh! Những người khác sung sướng hơn cô Nađôpulô đã nhìn thấy nó. Chàng che giấu nó, vì sao vậy?
Nếu biết rõ điều ấy, có lẽ sẽ tìm được cách báo thù tốt.
Ông Gremnin, một viên chức trong triều, sáu mươi tuổi và cực giàu có, người tán tỉnh Myra ít lâu nay, tiến lại gần cô và ca tụng cô một câu kèm theo các nhận xét đa dạng về vũ hội mà hai người đang tham dự. Cô chỉ lơ đãng nghe và trả lời tiếng một trong khi mọi chú ý của cô tập trung vào vóc dáng thanh lịch và kiêu kỳ của Đại tá kỵ binh cận vệ đang đi lại trong các phòng khách và nói chuyện với trung úy Đờ Grơiy, mới đến Petersburg hai hôm, làm nhiệm vụ quân sự.
Có lúc họ đi qua gần chỗ Gremnin và Myra. Cô Nađôpulô rất thính tai đã nghe rõ câu này, gần như nói nhỏ:
- Ngày mai, mời ông đến ăn tối với tôi ở lâu đà Txacoie. Tôi dành cho ông một điều bất ngờ ở đấy.
Một lúc sau, Hoàng thân Đờ Vitengrat ra về, ông Đại sứ tiễn ra tận xe. Bây giờ, chàng chỉ xuất hiện ở mọi nơi trong chốc lát. Chàng nhanh chóng trở về ngôi nhà mà người vợ mới cưới đang đợi chàng và với người vợ ấy, chàng đã tặng tình yêu cùng với lòng chung thủy trọn vẹn. Sự thay đổi thói quen của một người có địa vị lớn như thế không thế không ai nhận thấy, và theo dư luận chung, sự thay đổi ấy tỏ rõ chàng bị chi phối bởi một niềm say mê mãnh liệt và tuyệt đối.
Hơn hết thảy mọi người, Myra tin tưởng như thế.