Từ lúc Phương thị về nhà, hết thảy gọn gàng ngăn nắp hẳn lên, rất nhanh họ đã chọn được ngày tốt, đại liễm, hạ táng, rồi cúng thất. Nhà họ Trương ít người, Lâm Y nhớ thương Trương lão thái gia nên giúp bọn họ mấy ngày bận rộn, mười ngày sau mới được nhàn một chút, vào thành tìm Đinh môi giới. Nàng không phải hộ khách gì to lớn, Đinh môi giới cũng không ngại nàng đến muộn, đưa khế đất cho nàng xem, nói. “Lần trước cô có nhắc đến nhà Lí Tam, tôi lại đến nhìn lần nữa, nhà hắn trừ khoảnh đất kém chỉ sản được tám đấu lương ra, còn hai khoảnh tốt, nhưng tổng cộng chỉ có hai mẫu, một mẫu một năm sản bốn thạch*, chào giá bảy mươi quan, một mẫu khác một năm sản hai thạch, chào giá hai mươi quan”.
*Thạch = khoảng 100 lít
Lâm Y kinh ngạc nói. “Bốn thạch gấp đôi hai thạch mà giá còn hơn gấp đôi nữa”.
Đinh môi giới cười. “Bốn thạch xem như sản lượng cao, cho nên nhà hắn trông cậy vào mẫu ruộng này để kiếm lời, cô đừng để ý, muốn mua thì hãy mua mẫu hai thạch”.
Lâm Y than thở. “Bác tôi tổng cộng đâu có bao tiền, hai mươi quán đắt quá”. Nàng giả bộ nói phải về hỏi ý bà cô, đi đến mẫu ruộng nhà Lí Tam tìm hiểu, lại hỏi những người chung quanh một phen, biết được nhà hắn có hai mẫu ruộng tốt, sản lượng và giá cả cũng không kém con số Đinh môi giới đưa ra là bao, nàng biết Đinh môi giới không lừa nàng. Ngày hôm sau nàng giấu tiền trong người lại đi vào thành, phải hoàn thành xong việc mua bán.
Đinh môi giới và Lâm Y định ra số kì trả tiền, quy tắc chi tiết, viết biên lai, kêu nàng trước giao tiền đặt cọc, đợi mọi việc thỏa đáng xong sẽ cho bà cô của nàng ấn dấu tay lên khế đất. Lâm Y nhìn mọi thứ không bại lộ, đang muốn bỏ tiền, Đinh môi giới vô tình hỏi. “Bà cô nhà cô là nữ hộ? Quay về nói cho bà ấy, nếu không phải nữ hộ thì mau chọn ai đó thích hợp chuẩn bị kí khế đất”.
Lâm Y sửng sốt. “Nữ hộ là thế nào?”.
Đinh môi giới đáp. “Không chồng không con là thành nữ hộ”.
Lâm Y vội hỏi. “Bà cô tôi ở góa, lại không con, thì là nữ hộ đó”.
Đinh môi giới cười. “Làm gì đơn giản vậy được, phải đi quan phủ lập hộ tịch mới tính”.
Thì ra nữ hộ không cần đi lao dịch, rất nhiều người sẽ lợi dụng đục nước béo cò, không thể tùy tiện lập hộ, phải để quan phủ phái người đến chứng thực mới được.
Lâm Y thất vọng nói. “Nếu bà cô tôi không phải nữ hộ, sẽ không thể tự ấn dấu tay lên khế đất phải không?”.
Đinh môi giới lắc đầu. “Ngoại trừ nữ hộ, các người nữ khác đều không được ghi trên hộ tịch, làm sao mua đất?”.
Lâm Y ngây người, thì ra nữ ở Bắc Tống đều không có hộ khẩu, giống như nàng thật đúng là thịt bò trên thớt, bị người ta bán cũng không có chỗ cầu cứu. Nàng càng nghĩ càng sợ, gấp gáp hỏi thăm Đinh môi giới ở Đại Tống pháp luật quy định hộ tịch như thế nào. Đinh môi giới cũng kiên nhẫn, từ từ giải thích cho nàng nghe, mỗi năm nhuận một lần, huyện lệnh yêu cầu các bô lão, hộ trưởng và hương thư xác minh thuế sản, vật lực, nam đinh, người định ra hộ, sắp xếp gia sản, lên xuống hộ, làm lại một “Nhuận niên đồ”, tức sổ ghi chép hộ khẩu, trong “Nhuận niên đồ” phải ghi rõ hộ nào đã đi lao dịch, dán thông báo và cuối cùng lập thành sách.
Khi hắn giảng giải, Lâm Y âm thầm cân nhắc, đợi hắn nói xong, nàng đã định ra bước đầu. “Năm nhuận tạo hộ khẩu, vậy thì phải ba năm mới đăng kí một lần, năm nay không kịp, bà cô tôi sợ không mua được đất, đành phải chờ lập nữ hộ xong mới làm việc được”.
Đinh môi giới thấy nàng thành tâm nghĩ muốn mua đất, cũng vui vẻ có hộ khách chắc chắn, liền chỉ cho nàng. “Nếu thật muốn sửa hộ, không cần đợi hai năm sau, cho hộ trưởng chút tiền, hắn sẽ giúp cô làm thỏa đáng”.
Lâm Y do dự hỏi. “Nhất định tiêu tốn không ít đi?”.
Đinh môi giới nghĩ nghĩ. “Đại khái ba quan tiền sẽ xong việc”. Lại tiếp. “Nữ hộ được lợi nhiều, ai cũng muốn lập, quan phủ phải dựa vào đó mà kiếm tiền, cô đợi đến khi trình báo làm hộ tịch còn phải tiêu phí nhiều nữa”.
Lâm Y trong lòng đã có kế hoạch, đại diện “bà cô” tạ ơn Đinh môi giới, giao ước với hắn chừng nào bà cô nàng lập nữ hộ xong sẽ đến chỗ hắn mua đất.
Lâm Y lần đầu hiểu được, thiếu nữ độc thân như nàng cũng có thể được pháp luật bảo vệ, tuy rằng không biết sự bảo vệ này bền chắc bao nhiêu, nhưng có hộ tịch còn tốt hơn, không cần gió thổi cỏ lay liền lo lắng hãi hùng, so với phiêu dạt như lục bình trên sông thì an toàn hơn biết bao nhiêu lần. Nàng ra khỏi thành, một khắc cũng không chậm trễ, bay thẳng đến nhà hộ trưởng, nói rõ thân phận, xưng muốn lập nữ hộ.
Tuy nàng chỉ là nhân vật nhỏ, nhưng nhờ sống ở nhà họ Trương – nhà giàu trong thôn, hộ trưởng hàng năm đến nhà họ Trương vài lần, liếc mắt một cái liền nhận ra nàng, hỏi. “Cô muốn lập nữ hộ, nhà họ Trương biết không?”.
Lâm Y hỏi ngược lại. “Phải được nhà họ Trương đồng ý sao?”.
hộ trưởng xua tay nói. “Không phải, chỉ là …”.
Ông ta nói được một nửa, Lâm Y cũng hiểu được, nhất định là ông ta sợ nhà họ Trương không đồng ý, ngày sau phải phiền toái. Nàng thầm thở dài một hơi, đưa ra một trăm văn tiền, cầu khẩn. “Nhà họ Trương ước gì tôi cút ra khỏi nhà bọn họ, hiện giờ nhà cũng chưa muốn cho tôi thuê”.
Hộ trưởng còn đang do dự, hộ trưởng nương tử đã đến gần, nhận tiền của Lâm Y. “Chuyện này tôi biết, vừa rồi còn thấy thím Nhâm nhà họ Trương đi xung quanh tìm Lâm Tam nương đòi tiền thuê”.
Hộ trưởng nghe nương tử nói thế, không nghi ngờ gì nữa, nhưng lại ngại một trăm văn tiền quá ít, liền nói lập nữ hộ rất gian nan. Lâm Y làm sao không hiểu ông ta cố ý làm khó dễ, nhưng không thể bỏ ra quá nhiều, ông ta sẽ càng ngoạm to hơn, nàng nói. “Tôi ở thôn này không phải mới ngày một ngày hai, tình cảnh thế nào hộ trưởng cũng biết đó, không bằng hộ trưởng cứ báo cái giá thật cho tôi, nếu tôi cáng đáng được liền phiền hộ trưởng hỗ trợ, nếu không được thì đành thôi vậy”.
Hộ trưởng cười. “Cô còn nhỏ tuổi nhưng thật làm người sảng khoái”. Hộ trưởng nương tử bản thân cũng có con gái, thương tiếc nàng vài phần, liền đẩy hộ trưởng một phen. “Tôi làm chủ, ba quan tiền, nếu không có tiền thì trước cho thiếu nợ, không thu lợi tức”.
Lâm Y vui mừng quá đỗi, liên tục gật đầu, nếu có thể cho nợ đương nhiên là quá tốt, miễn được người khác hoài nghi, còn có tiền mua đất. Hộ trưởng thấy nàng đồng ý, liền lấy giấy mực ra, hỏi nàng có biết chữ không. Lâm Y gật đầu, cầm bút, nhưng chưa viết. “Tôi thiếu hộ trưởng năm trăm văn nữa, hộ trưởng giúp tôi một chuyện được không?”.
Hộ trưởng hỏi. “Chuyện gì? Khó quá sợ không được”.
Lâm Y nói. “Tôi lập nữ hộ không muốn để người khác biết, lúc dán thông báo công bố, hộ trưởng có thể giúp đỡ che giấu đi được chứ?”.
Chẳng qua là ẩn tên đi thôi, nào có đáng gì, hộ trưởng đồng ý. Lâm Y liền đặt bút viết giấy nợ, ghi ba quán năm trăm văn. Hộ trưởng nương tử cầm con dấu đóng xuống, kêu nàng ấn dấu tay, việc lập hộ cứ như vậy định ra.
Lâm Y mất tiền, tâm tình lại vô cùng khoái trá, một đường ngâm nga về nhà, ngay cả gương mặt nhăn nheo như trái mướp đắng của thím Nhâm cũng trở nên dễ nhìn. Tâm tình nàng tốt, thím Nhâm càng tức điên, chặn nàng ngay cửa viện không cho nàng vào nhà, chất vấn. “Cô đi dạo ở đâu, heo không cho ăn, sân cũng không quét dọn, tôi đi khắp cả thôn cũng không gặp, cô nghĩ tôi rảnh rỗi như cô để đi tìm cô chắc?”.
*Thạch = khoảng 100 lít
Lâm Y kinh ngạc nói. “Bốn thạch gấp đôi hai thạch mà giá còn hơn gấp đôi nữa”.
Đinh môi giới cười. “Bốn thạch xem như sản lượng cao, cho nên nhà hắn trông cậy vào mẫu ruộng này để kiếm lời, cô đừng để ý, muốn mua thì hãy mua mẫu hai thạch”.
Lâm Y than thở. “Bác tôi tổng cộng đâu có bao tiền, hai mươi quán đắt quá”. Nàng giả bộ nói phải về hỏi ý bà cô, đi đến mẫu ruộng nhà Lí Tam tìm hiểu, lại hỏi những người chung quanh một phen, biết được nhà hắn có hai mẫu ruộng tốt, sản lượng và giá cả cũng không kém con số Đinh môi giới đưa ra là bao, nàng biết Đinh môi giới không lừa nàng. Ngày hôm sau nàng giấu tiền trong người lại đi vào thành, phải hoàn thành xong việc mua bán.
Đinh môi giới và Lâm Y định ra số kì trả tiền, quy tắc chi tiết, viết biên lai, kêu nàng trước giao tiền đặt cọc, đợi mọi việc thỏa đáng xong sẽ cho bà cô của nàng ấn dấu tay lên khế đất. Lâm Y nhìn mọi thứ không bại lộ, đang muốn bỏ tiền, Đinh môi giới vô tình hỏi. “Bà cô nhà cô là nữ hộ? Quay về nói cho bà ấy, nếu không phải nữ hộ thì mau chọn ai đó thích hợp chuẩn bị kí khế đất”.
Lâm Y sửng sốt. “Nữ hộ là thế nào?”.
Đinh môi giới đáp. “Không chồng không con là thành nữ hộ”.
Lâm Y vội hỏi. “Bà cô tôi ở góa, lại không con, thì là nữ hộ đó”.
Đinh môi giới cười. “Làm gì đơn giản vậy được, phải đi quan phủ lập hộ tịch mới tính”.
Thì ra nữ hộ không cần đi lao dịch, rất nhiều người sẽ lợi dụng đục nước béo cò, không thể tùy tiện lập hộ, phải để quan phủ phái người đến chứng thực mới được.
Lâm Y thất vọng nói. “Nếu bà cô tôi không phải nữ hộ, sẽ không thể tự ấn dấu tay lên khế đất phải không?”.
Đinh môi giới lắc đầu. “Ngoại trừ nữ hộ, các người nữ khác đều không được ghi trên hộ tịch, làm sao mua đất?”.
Lâm Y ngây người, thì ra nữ ở Bắc Tống đều không có hộ khẩu, giống như nàng thật đúng là thịt bò trên thớt, bị người ta bán cũng không có chỗ cầu cứu. Nàng càng nghĩ càng sợ, gấp gáp hỏi thăm Đinh môi giới ở Đại Tống pháp luật quy định hộ tịch như thế nào. Đinh môi giới cũng kiên nhẫn, từ từ giải thích cho nàng nghe, mỗi năm nhuận một lần, huyện lệnh yêu cầu các bô lão, hộ trưởng và hương thư xác minh thuế sản, vật lực, nam đinh, người định ra hộ, sắp xếp gia sản, lên xuống hộ, làm lại một “Nhuận niên đồ”, tức sổ ghi chép hộ khẩu, trong “Nhuận niên đồ” phải ghi rõ hộ nào đã đi lao dịch, dán thông báo và cuối cùng lập thành sách.
Khi hắn giảng giải, Lâm Y âm thầm cân nhắc, đợi hắn nói xong, nàng đã định ra bước đầu. “Năm nhuận tạo hộ khẩu, vậy thì phải ba năm mới đăng kí một lần, năm nay không kịp, bà cô tôi sợ không mua được đất, đành phải chờ lập nữ hộ xong mới làm việc được”.
Đinh môi giới thấy nàng thành tâm nghĩ muốn mua đất, cũng vui vẻ có hộ khách chắc chắn, liền chỉ cho nàng. “Nếu thật muốn sửa hộ, không cần đợi hai năm sau, cho hộ trưởng chút tiền, hắn sẽ giúp cô làm thỏa đáng”.
Lâm Y do dự hỏi. “Nhất định tiêu tốn không ít đi?”.
Đinh môi giới nghĩ nghĩ. “Đại khái ba quan tiền sẽ xong việc”. Lại tiếp. “Nữ hộ được lợi nhiều, ai cũng muốn lập, quan phủ phải dựa vào đó mà kiếm tiền, cô đợi đến khi trình báo làm hộ tịch còn phải tiêu phí nhiều nữa”.
Lâm Y trong lòng đã có kế hoạch, đại diện “bà cô” tạ ơn Đinh môi giới, giao ước với hắn chừng nào bà cô nàng lập nữ hộ xong sẽ đến chỗ hắn mua đất.
Lâm Y lần đầu hiểu được, thiếu nữ độc thân như nàng cũng có thể được pháp luật bảo vệ, tuy rằng không biết sự bảo vệ này bền chắc bao nhiêu, nhưng có hộ tịch còn tốt hơn, không cần gió thổi cỏ lay liền lo lắng hãi hùng, so với phiêu dạt như lục bình trên sông thì an toàn hơn biết bao nhiêu lần. Nàng ra khỏi thành, một khắc cũng không chậm trễ, bay thẳng đến nhà hộ trưởng, nói rõ thân phận, xưng muốn lập nữ hộ.
Tuy nàng chỉ là nhân vật nhỏ, nhưng nhờ sống ở nhà họ Trương – nhà giàu trong thôn, hộ trưởng hàng năm đến nhà họ Trương vài lần, liếc mắt một cái liền nhận ra nàng, hỏi. “Cô muốn lập nữ hộ, nhà họ Trương biết không?”.
Lâm Y hỏi ngược lại. “Phải được nhà họ Trương đồng ý sao?”.
hộ trưởng xua tay nói. “Không phải, chỉ là …”.
Ông ta nói được một nửa, Lâm Y cũng hiểu được, nhất định là ông ta sợ nhà họ Trương không đồng ý, ngày sau phải phiền toái. Nàng thầm thở dài một hơi, đưa ra một trăm văn tiền, cầu khẩn. “Nhà họ Trương ước gì tôi cút ra khỏi nhà bọn họ, hiện giờ nhà cũng chưa muốn cho tôi thuê”.
Hộ trưởng còn đang do dự, hộ trưởng nương tử đã đến gần, nhận tiền của Lâm Y. “Chuyện này tôi biết, vừa rồi còn thấy thím Nhâm nhà họ Trương đi xung quanh tìm Lâm Tam nương đòi tiền thuê”.
Hộ trưởng nghe nương tử nói thế, không nghi ngờ gì nữa, nhưng lại ngại một trăm văn tiền quá ít, liền nói lập nữ hộ rất gian nan. Lâm Y làm sao không hiểu ông ta cố ý làm khó dễ, nhưng không thể bỏ ra quá nhiều, ông ta sẽ càng ngoạm to hơn, nàng nói. “Tôi ở thôn này không phải mới ngày một ngày hai, tình cảnh thế nào hộ trưởng cũng biết đó, không bằng hộ trưởng cứ báo cái giá thật cho tôi, nếu tôi cáng đáng được liền phiền hộ trưởng hỗ trợ, nếu không được thì đành thôi vậy”.
Hộ trưởng cười. “Cô còn nhỏ tuổi nhưng thật làm người sảng khoái”. Hộ trưởng nương tử bản thân cũng có con gái, thương tiếc nàng vài phần, liền đẩy hộ trưởng một phen. “Tôi làm chủ, ba quan tiền, nếu không có tiền thì trước cho thiếu nợ, không thu lợi tức”.
Lâm Y vui mừng quá đỗi, liên tục gật đầu, nếu có thể cho nợ đương nhiên là quá tốt, miễn được người khác hoài nghi, còn có tiền mua đất. Hộ trưởng thấy nàng đồng ý, liền lấy giấy mực ra, hỏi nàng có biết chữ không. Lâm Y gật đầu, cầm bút, nhưng chưa viết. “Tôi thiếu hộ trưởng năm trăm văn nữa, hộ trưởng giúp tôi một chuyện được không?”.
Hộ trưởng hỏi. “Chuyện gì? Khó quá sợ không được”.
Lâm Y nói. “Tôi lập nữ hộ không muốn để người khác biết, lúc dán thông báo công bố, hộ trưởng có thể giúp đỡ che giấu đi được chứ?”.
Chẳng qua là ẩn tên đi thôi, nào có đáng gì, hộ trưởng đồng ý. Lâm Y liền đặt bút viết giấy nợ, ghi ba quán năm trăm văn. Hộ trưởng nương tử cầm con dấu đóng xuống, kêu nàng ấn dấu tay, việc lập hộ cứ như vậy định ra.
Lâm Y mất tiền, tâm tình lại vô cùng khoái trá, một đường ngâm nga về nhà, ngay cả gương mặt nhăn nheo như trái mướp đắng của thím Nhâm cũng trở nên dễ nhìn. Tâm tình nàng tốt, thím Nhâm càng tức điên, chặn nàng ngay cửa viện không cho nàng vào nhà, chất vấn. “Cô đi dạo ở đâu, heo không cho ăn, sân cũng không quét dọn, tôi đi khắp cả thôn cũng không gặp, cô nghĩ tôi rảnh rỗi như cô để đi tìm cô chắc?”.